Di wergera helbesta Ciwanî û keser ya Naila* Hina pakistanî de, -ku berhemeke evînî serketî ye- çend peyvên kurdî balkêş ji kurmanciya bakur re hatine bikaranîn li gel ciyokên wan e îngilîzî û elamnî raberdikim:
Tirîfe mê, kurmanciya navîn (soranî) kn roniya hêvê, mehtav, tîşkî mang, FHB lîsg mang FB, (mixabin li vir nehatiye zanîn, ku lîsg ji çi zaravayê kurdî ye, (FB taybete bi zaravên îlamî, kirmaşanî û loristanî), terîfe; wirşe, şebeqî mang, tirûskey mang, FK.M (li vir tenê min wateya tirîfe çawa roniya hêvê vebrajtiye, watiyine wê yên din jî nene), tirîfe bi elmanî û îngilîzî Mondlicht û Moonlight
Bêjeya fang rengdêr e rg 1 derbirîna bêdengî, hêminîyê ye, 2 ciyê kes lê najî. Tabetmendiya vê peyvê ew e, ku cotanî ye jî derdor fang fang e yan fanf fang dehrê, dicê. Li Çiyayê Kurmênc çk vê bêjeyê bikartînin. Mera kane wê çawa navdêr n jî bikarbîne û bibêje fangîya wê yan jî fangîn rg, û fangînî rg û n, elmanî û îngilîziya wê still adj. û silence n.
*Navê Nayle ev istirana kurdî jî anî bîra min, ku li çk digot, hema ev du rêzên destpêkê:
Lê, lê, Nayle, Nayle O, o, Naila, Naila
Lê, lê Nayle canê… O, o, Naila Seele…
HH 15.2.2023
Ev jî wergera wê bi kurdî û minhoya wê ya îngilîzî
Ciwanî û keser
Li ciyekî tenyayî, koçbûyî
di demjimêrên şev ên adetî de
yan li ser çaterêya roj û şevê
nihêrîn li kulîkên westyayî,
balinde li dû hevdi vedigerin welatê xwe
û êvar rengên xwe dinimîne.
Tirîfe rûyê avê maçdike,
bi rêçên nazika hwîrbaranê,
fanga dengekî yektayî kelîje ye
dar burcên rawestî ne,
û ez pirtiştan bi te re parvedikim,
eger ez li çehvên te binhêrim.
Dr. Naila Hina, Pakistan
Germain Droogenbroodt wergerand elmanî
Translation into Kurdish by Hussein Habasch
Ji “Shadows of the Sun”
Îthaka 756
BEAUTY AND SORROW
On a lonely deserted midland In the typical midnight hours
Or at the junction of day and night Watching the tired flowers,
Birds returning home in a sequence And the evening shows its colors.
Moonlight kissing the surface of water With a trace of graceful showers,
There’s a singular sound of silence. Trees are standing like towers,
And so much more I share When I look into your eyes.
dij duj 1pêşgir (pê), paşgir (pa), navdêr (n)wek ez dibînim, wateya wê ne li gel, ne yekdeng beramber kesekî, tiştekî, ne hevra bi mera re, ne wekhev, raberhev û neyinî di axaftin û nivisînê de dinimîne, ew ciyoka bêjeya erebî dudd ضد e, ew ~ hev in, Lamo li ~î gelê xwe ye, li vir dijî n jiberku daçeka (d) li pêş e, eger lidij be, ew dibe hoker h. Bi pê peyvên nû durustdibin, dijhev h, dijmirov n, dijra n, dijmin n, ew wek pa jî weha ye, hevdij h, hevdijî n. Bona şirovekirina dij, duj di ferhengine kurdî de ev wateyina hatine nivisîn: nedost, neyar, nehevra, nehevmane, şerê kesî kirin, ê çepel, fêlbaz, rûtirş, vaja, hevrik. FMa, 492, FMJ, 228, FMJ, 228, FHB, 292-293…
dijdiž 2 mê a) kela, keleh, qella, avahiyeke pir mezin e, ~ Hewlêrê yek ji kevintirîn ~ ye di dîroka mirovatiyê de. Bajarên Kurdistanê Riwandiz û Qelladizêheyîna diz çawa qella, kela dinumînin.
Di soranî de dij, duj, diž wek kurmancî ye, di zazakî de dij duşt e FKZ, 657 di hewramî de dij دژ، دژە hatiye, WHKn, 446. FB, 306 ji min re balkêş e, jiberku ew kurdî – kurdî- farsî û taybet e ji navçeyên Kirmaşan, Îlam û Loristanê, di wê berhema giring de ew weha ne: دژ، dij ١) قڵا، لە ئەوستا دەئزە نوسریاس ٢) دش، زیز لە ئەوستا dj, 3)ژان لە دەست و پا ٤) دەژ ٥) ٧ ) پەکەر ٦) کوورەوبوو گیژەڵکیان تان و پوو, lê mixabin berêz Ebasî Celîlyan ne nivisiye, çi peyv kiramşanî, îlamî û lorî ye, lê ez kêfxweş im, ku naveroka ferhengê bi tîpên latînî jî hatine nivisîn. Dij çawa pê û pa di FMJ, 228 jî weha hatiye nasandin. Di FSh, 264 û DWE, 38 ew rengdêr e, di FO1, daçek e, (d) 156 herweha di FO2, 421û di FKÎ de jî, 150. Dijduj çawa pê û pa di FMJ, 228 ji jî hatiiye, di jêderina de jî ew her nehatiye nasandin, bo nimûne FKN, 150, FJ, 80 û hinen din (hd). Di FC2, 91 û FK, 212 û hd, ew her nehatiye nivîsandin.
Mamosta Cemal Nebez dij, diž rast ravekirine û nivisiye, dij weneyekî dîkey duş e, ke duş be pehlewî bed û xirap degeynê. Dij le kurdî ewroda nîşaney beramber û pêçewane degeynê û le Avestayîşda her dij e. Dij be manayî qella, le Avestayîda deize دەیزە یە (serincî wşey qel’adizê bide be manay qellay qellayan. NCW, 114, 115.
Bêjeya دەئزە û دەیزە min di AiW ê de nedît, ew jêdera serekî ye ji Avesta re. (Mixabin C. Nebez nimanekiriye, ew bêjeya ji kuderê biriye, û berhema wî her bê jêder e, nivisîna ferhengeke etymologî bê jêder ne tekûz e. Peyva kela, keleh, qella di mîdî de dizāka –, di akkadî de di-za-ka-a’ (-ka-) ji bêjeya mîdî *dizā- hatiye, bi farsiya kevn ew dithā ye. HWAi, 88دژ پهلەوی دوش pêşwend e, ango pêşgir, bn ف ف ع r, 597
Dij di Avesta de weha ye, j.,g. dužᵒ 1) –bilêvkirina kurdî duj– j.,g.p. dušᵒ 1) – bilêvkirina kurdî duş– adv, (hoker), nur KomoA 2) ’miss-, übel, schlecht’ peyva miss- a elmanî 1 pêşgira rengdêr e û neyîniyê dinumîne, 2 pêşgir û paşgir e nerastiya kirinekê dinumîne 3 pêşgira navdêr e û a) kêmaniya hindaviyê dinumîne , b) navdêrên hevdij durustdike. БНРС, Т. 2, r 93 übel nerind, xerap, schlecht nebaş, AiW, 752. Min pîtên -j, ji Avesta jiwan û -g ji Avesta gathayî re vebrajtin ta ew mîna tîpên di ferhenga AiW de bin), duš- <dwš->1=M ill, evil MPD, 28, di Boy1, DMD û RZP de ew natê dîtin. Di Etymologia Tsabolov de jî ew rast hatiye şirovekirin, bn: ЭСИЯ tom 1, r 316.
dužᵒ duj, dij di hindiya kevin de duş, dur e, AiW.
Li dawiyê divê em çawa dij ûduj rast binivisînin? Di piraniya jêderan de dij hatiye nivisîn û di kêmiyan de duj e. Di Avesta de, çawa li jor tomarbûye duj e. Eger mera piraniyê vebjêre, mera yê dij vebjêre, lê eger mera bibêje çehvkaniyê dujAg – ev kevitirîn pişk e ji Avesta- nivisiye û ew nêzîka 3000 sal di kurdî de jîndar e, divê mera wê heyînê bidomîne û ez li gel rênivîsa duj im.
Bonn 2-10.12.2022
Husên Hebeş.
Jêder:
AiW Altiranisches Wörterbuch, zusammen mit den Nacharbeiten und Vorarbeiten, von Christian Bartholimae, Walter de Gruyter, Strassburg, 1904 (rep. Berlin. New York, 1979
Boy1, A Word-List of Manichaean Middle Persian an Parthian, by Mary Boyce, Leiden, Téhéran-Liége, 1977
DMD Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian Part 1 by Desmond Durkin-Meisternst, Brepolis,2004
DWE A Kurdish-English Dictionary Wahby, T. and Edmonds C. J. Oxford at the Clarendon Press 1966
FB Celîlyan, Ebasî Ferhengî Başûr, Kurdî – Kurdî – Farsî, taybete be nawçeîl Kirmaşan – Îlam – Lûristan, dezgay çap û blawkirdinewey Aras, Kurdistan, Erbîl, 2005
HWAi Hinz, walther Altiranisches Sprachgut der Nebenüberlieferungen, unter Mitarbeiter von Peter-Michael Berger, Günther Korbel und Annegret Nippa, Otto Harrassowitz, Wiesbaden, 1975
MPD Makenzie, D.C. A Concise Pahlavi Dictionary, Routledge Curzon, 2005
NCW Cemal Nebez Wişenakekî êtîmolojyay zimanî kurdî, 2008
نەبەز، جمال وشەنامەکی ئێتیمۆلۆژیای زمانی کوردی، سالی ٢٠٠٨ چاپی یەکەمی ئەلیکترۆنی
رزپ دکتر حسن رضایی باغ بیدی راهنمای زبان پارتی (پهلوی اشکانی). واژەنامه پارتی عسکر بهرامی، تهران ققنوس ١٣٨٥
WHKWişename, Horamî – Kurdî Nawerast, daner Cemal Hebîb alah (Bêdar), Hewlêr, 2010 وشەنامە، هۆرامی – کوردیی ناوەڕاست، دانەر جەمال حبیب الله (بێدار)، هەولێر، ٢٠١٠
БНРС Большой Немецско-Росский Словарь в дву томах Das Grosse Deutsch-Russische Wörterbuch in zwei Bänden, Tom 11 L – Z Москва, Изд. „Русский Язык„ 1980
ЭСИЯЭтимологичекий словарь иранских языков, Том 3 В.С. Расторгуева, Д.И. Эдельман, Москва, изд. „Восточная Литератуа“ РАН, 2003
Am 02. November 2022 habe ich meinem lieben bekannten Dichter Germain Droogenbroodt diese BriefMail geschickt:
Lieber Germain,
ich habe mich so über das Gedicht von Hilde Domin gefreut. Ich bin ihr für immer dankbar, dass sie mich als Dichtermutter in Deutschland unterstützt. Als Zeichen der Dankbarkeit wollte ich einige Ihrer Gedichte ins Kurdische übersetzen und habe einen Brief an den Verlag geschrieben und um Erlaubnis gebeten. Die Antwort war negativ, ich wollte auch Geld für das Urheberrecht bezahlen. Besonders möchte ich ihr Gedicht „Abel steh auf“ übersetzen. Sie sagte am 4.11.2001 über dieses Gedicht „vielleicht ist es mein wichtiges Gedicht“. Und als ich bei meiner Lesung im Rahmen der Heinrich-Heine-Veranstaltungen zum 200.
Geburtstag des Dichters in Düsseldorf mein Gedicht „Die Ersten“ rezitierte, gab sie mir ihre Visitenkarte und sagte, schick mir deinen Gedichtband, wenn er erscheint. Ich habe es abgeschickt und sie hat mich zweimal angerufen und mir die wichtigen literarischen Adressen in Deutschland gegeben. Und sie hatte mit allen gesprochen, meine Gedichte zu veröffentlichen.
Meine Bitte an dich: Wenn du andere Gedichte aus der Vergangenheit in Ithaka veröffentlicht haben, schick sie mir. Ich werde in meiner nächsten Ausgabe veröffentlichen: „From World Poetry 2, Portraits of some Important Poets“ und auch die letzten wichtigen Ithaca-Gedichte.
Ez ji zû de çavrêdikim te li nav bajarekî li kenara zeryayekê wek masiyekî ji nav avê derkevî û bibêjî va ye ez ji beja dûr ji salên herikîna ûrvana têm
Te li bin darzêtwînekê darhejîrekê li dewateke heft rojanî li êvareke helbestxwandinê bibînim zaroyekî çavqehweyî porsîs bi destê te girtî te bi rêyeke dirêj nediyar de dibe ta digîhnî welatê ronahiyê
Ronahî tê guhartin wek mirovan dikene digirî li her quncekî li nihêniyan digere bi şahî û hesret dijî
Şev sipîdibin roj bi rûreşiya qumsiyan reşdibin
Kî kane jiber gunehên xwe bireve ger çiqas toza salan jî liser pîrbibe
Di şeva demê xwe di nav de jibîrkirî bi rûyekî gazindeyî bêdeng tu hatî kesî nikanî li roniya çavên te biniriya yê lê sêrkira jî biçûk dibû
Te salên revyayî bi hatina xwe girêdan û liser rûyê serdemê nivisî sal bi roj û mehan natên jimartin sal bi bi rindî û evînê tên jimartin
8.10.2010
* peyveke Avestayî ye bi wateya rewan, روح
Ji Dîwana “Nivîs li ser rûyê demê“ Helbest kurdî- elmanî Free Pen Verlag, 2113, Bonn
Der fließende Urvan
Ich erwarte dich schon lange hier in einer Stadt am Ufer eines Meeres wie ein Fisch kommst du heraus und sagst hier bin ich ich komme aus dem weiten Norden aus dem ewig fließenden Urvana
Ich sehe dich unter einem Olivenbaum einem Feigenbaum auf einer siebentägigen Hochzeit auf einem Poesieabend ein braunäugiges blondhaariges Kind nimmt deine Hand und führt dich in einen ungewissen Weg bis du das Lichtland erreichst
Das Licht ändert sich wie Menschen lacht es weint es an jeder Ecke sucht es Geheimnisse lebt es freudig traurig
Die Nächte werden weiß die Tage schwärzen sich mit den Verleumden Taten
Wer kann vor eigenen Sünden fliehen wenn auch der Staub der Jahre darauf gewachsen ist
In jener Nacht als die Zeit sich vergaß kamst du wortlos mit klagendem Gesicht keiner könnte das Licht deiner Augen bestehen
Wer es angeschaut hat wurde ganz klein du verbindest die verflossenen Jahre mit deiner Ankunft und schreibst auf das Gesicht der Zeit die Jahre zählen nicht nach Tagen und Monaten die Jahre zählen nach Schönheit und Liebe
8.10.2010
Hussein Habasch Aus dem “Schreiben auf dem Gesicht der Zeit“ Gedichte, deutsch – kurdisch, Free Pen Verlag, 1913, Bonn.
bi êspanî û îngilîzî derket. Ew antolgiya çarê ye piştî çapên Kurdî, Romanî û Hindî. Pêşxeriya me bi derketina “JI Helbestvaniya Cîhanî 1, Helbesta Hefteyê Îthaka” ya di sala 2020 ji aliyên belavgehên Hogir Verlag, Bonn & SerSera, Berlin belavbûye dengvedangek erênî li ba redektiona ITHACA û wergerên wê da, lema jî hin wergeran biryara belakirina karekî weha dan.
A Beautiful Anthology of Poetry
from all over the World
You can order the book through the following links:
«Poetry without borders. World Anthology. Vol. I / Poesía sin fronteras. Antología Mundial. Vol I» Luis Cruz-Villalobos (Editor), Germain Droogenbroodt, Stanley Barkan, & Rafael Carcelén (Translators) Edition by Independently Poetry & Ithaca Foundation (2022)
Ziman bi tercemê jî tê dewlemendkirin. Ji salên ez tê de mijûlî nivisînê me, pir demên min bi wergerê ve jî hatine girêdan. Di biwara wergerandina helbestvaniyê de ta niha jî wergera helbestine M.Y. Lêrmontov ji xwe re serketineke wergerê dibînim (ew di dawiya sala1982 û destpêka 1983 bû). Ew Berhema bi bernavê Dr. Husên rehber Rêzan bû, bi arîkariya stûnê çanda kurdî rehemtî Mihemed Mila Kerîm li Bexdayê belavbû. Li ser wê berhemê rewşenbîrên kurdên Başûr şabûna xwe ji min re di sala 2002 de nimakirin. Bi min pir xweş bû, ku rewşenbîrê mezin û nemir Sebrî Botanî ew xwandibû, çawa rêzdarekî li Dihokê ji min re got.
Werger jî çawa nivîs û lêkolîn ji min re bûne hevalsêcêwî, ji bilî çalakiya li ser hevalcêwîyine din.
Ev helbesta jî bi serketina xwe ye hunerî ciyê balkêşiyê ye û herweha di warê peyvzaniyê de jî giring e. Min ev berhema ji emerîkanî û elmanî wergerand kurdî û ewê hefteya tê bi 33 zimanan di “Helbesta Hefteyê” de, Ithaca 746 belav bibe. Orîgînala Îngilîzî jî vê re ye.
25.08.2022
Husên Hebeş
Meriyekî gewc
Efsane çêra meriyekî gewc dike.
Ew li pêş xwe diweste,
ew li pêş kesekî din naweste,
bersivê nadê kasekî.
Rêçeke kaviliyê
li ser şivîleya wî ye.
Tiliyên wî yî hişk nimaya dilhişkiya wî ye.
Hêlên reş ji geniyê û avejrogê
her kêm liberketinekê vedimirîne
eger berlêketinê kêlîyekê bînderxista.
Li gerîna xewnên berpanabin
ew bi bivr li daristanê dixîne,
ta ciyekî ji rizgariya xwe re çêbike,
hemî badilhewa kavilbû.
Çoleke rwît peydadibe,
li ciyê ku carekê daristaneke hişîn ferehdibû.
Girtina avahiyên berz bi armanca dewlemendiyê
deselatdar in bi ser hêviya hejar de.
Jiyan, tê pelixandin bi pîvana
serhişkiya zikûniya raseriyê.
Hilweşîna hemî tiştên bedew û rast
bona pişkekî gewc ji xwe re dabînbike.
Wî xwe xwîşkiriye nav cîhana me
û di nav me de dijî.
Ann Christine Tabaka, USA
Translation into Kurdish from English and German by Hussein Habasch
Îthaka 746
Gewc: efsene, dîwane, bûdele, أحمق şivîle: şiverê, rêya pirteng, avejrog: arezû, xwastek, daxwaz, meraq, zikûnî: ihtiyac, pidiviya hebûna tiştên serekîn ji kesan re, إحتیاج raserî: deselat, kelîj, hukumdarî.
Mijda derewtiyê di vê Gathayê de jî berdewam dibe, li ser peyrewên wê û ji çend aliyan ve têlênihirîn, di rewşa niha de û kirên wan di dema borî de û sizakirin an xilatkirina wan di dema pêşda.
Di vê yasnayê de dirûza Zerdoşt sozdayînek e bona rêgirtinê li pêş hêzên şerxwaz, ewên ziyanê digîhnin merî, sewalan û parastina kelîja Rastiyê.
Bona berpakirina wan daxwazana ew bervê xwe dide Ehûra Mezda û lava jê dike ku yarmetîder be.
Şeş malkên wê yên paşiyê pêşkeşî we dikim:
33.14
Weha Zerdoşt dabîna qurbana
xweyîtiya jîna tenê xwe dike
Wî pêşkeşî Mezda dike
û hîn bi serda nayabiya Bîra Rind
Û kirdara Rastiyê li gel gotinên
xwedêtiyê bi guhlênan û kelîjê.
Weger ji zimanê Avesta ye û havilwergirtin ji 8 wergera ye, ew bi zimanên elmanî 3, îngilîzî 2, rûsî 1, farsî 1 û erebî 1.
Hussein Habasch`s Blog 
Du muss angemeldet sein, um einen Kommentar zu veröffentlichen.